آخرین خبرها از ابر پروژه انتقال آب دریا عمان به شرق کشور

چشمه های آسمان که حدود ۲۳ سال است کمتر در  مناطق شرق ایران به ویژه خراسان جنوبی می جوشد سبب شده تا منابع آب روی زمینی که به کل خشک شده و سفره‌های زیرزمینی نیز سال به سال از میزان آن کاسته شود.

خسارت‌های کلان قهر طبیعت در این سال‌ها خراسان جنوبی را از پای درآورده و بیشتر ضربه را هم حوزه کشاورزی، دامداری و منابع طبیعی و زیست محیطی استان متحمل شده اند.

بار گرانی که خشکسالی‌های مستمر بر دوش خراسان جنوبی کم برخوردار گذاشته به حدی است که کمر اقتصاد استان را به کلی خم کرده است.

آثار زیان بار خشکسالی‌

آثار زیان بار این مخاطره طبیعی را می توان در زمین‌های سله بسته از تشنگی بی حد و حصر، عرصه‌های طبیعی عریان شده از گونه‌های گیاهی، درختان خشکیده از بی آبی، افزوده شدن سال به سال به کسر مخازن، تامین آب ۴۰۰ روستای خراسان جنوبی به وسیله تانکر، خالی از سکنه شدن روستاها و مهاجرت روستاییان به شهرها و حاشیه شهرها، افزون شدن آسیب‌های اجتماعی بر اثر این مهاجرت، افزایش بیکاری‌ها، اضافه شدن بر دشت‌های بحرانی و فوق بحرانی، فرونشست زمین و هزاران معضل اجتماعی و اقتصادی دیگر که بر اثر این زلزله خاموش بر سر خراسان جنوبی آوار شده را به چشم دید.

براساس آمار دوره ۱۰ ساله تا پایان سال ۱۴۰۰ که مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی ارائه کرد، ۹۱ درصد مساحت خراسان جنوبی متاثر از خشکسالی است که از این مقدار ۹ درصد در وضعیت نرمال، ۲۰ درصد خشکسالی خفیف، ۳۵ درصد خشکسالی متوسط، ۲۵ درصد خشکسالی شدید و ۱۱ درصد خشکسالی بسیار شدید است.

کم‌آبی مهم ترین مشکل و پیامد خشکسالی در این استان مرزی و کویری است به طوری که اکنون به‌صورت میانگین به ۴۰۰ روستای خراسان جنوبی با جمعیت ۶۵ هزار نفر با تانکر آبرسانی می‌شود.

بنابر اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی نیز از مجموع ۴۴ دشت و محدوده مطالعاتی، ۲۶ محدوده ممنوعه وممنوعه بحرانی ست.

سالانه ۹۰۵ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی خراسان جنوبی برداشت می‌شود که به دلیل اضافه برداشت ۱۰۱ میلیون مترمکعبی، به‌صورت میانگین هر سال منابع آب زیرزمینی این استان ۲۶ سانتیمتر مربع افت دارد.

پدیده فرونشست زمین

پدیده فرونشست زمین به عنوان خطر جدی و زلزله خاموش به دلیل اضافه برداشت آب از دشت‌ها از سال‌ها پیش گریبانگیر خراسان جنوبی شده و در دشت‌های این استان خشک و کویری به دلیل اضافه برداشت زیاد آب در حال پیشروی است.

با این وجود طی سالیان گذشته با محدود کردن چاه‌های کشاورزی و غیرمجاز و نیم‌نگاهی به اجرای طرح‌های آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت، سیاست صرفه‌جویی در مصرف آب دنبال شده که این راهکارها در عمل با وجود گستردگی مصرف آب، راه به جایی نمی‌برد و مشکل تنش آبی هر سال عمیق‌تر می‌شود، به طوری که اکنون کسری تجمعی از منابع آب زیرزمینی خراسان جنوبی ۳.۷ میلیارد متر مکعب است.

تحقق نیافتن اهداف سند سازگاری با کم آبی 

سال ۱۳۹۸ سند سازگاری با کم‌آبی خراسان جنوبی در راستای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف به‌ ویژه بخش کشاورزی در شورای عالی آب تصویب و توسط وزارت نیرو به استان ابلاغ شد که به دلیل شیوع کرونا و تشدید خشکسالی‌ها این طرح با یک سال تاخیر و از سال ۱۳۹۹ اجرایی شد و به گفته مسوولان اهداف طرح به‌طور کامل محقق نشده است.

از این رو به دلیل کم‌آبی شدید و پیامدهای آن، از یک دهه اخیر انتقال آب یکی از مطالبات اساسی استان‌های شرقی از دولت‌های مختلف بوده است و ابتدای دهه ۹۰ مطالعات انتقال آب از سد دوستی مشهد به خراسان جنوبی انجام شد که به دلیل تشدید خشکسالی و کم‌آبی این سد، مطالعات این طرح هم نتوانست مشکل استان را حل کند.

انتقال آب از دریای عمان گزینه جدید

سال ۱۳۹۵ هم مسوولان، انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی را به عنوان گزینه جدید و قطعی تامین آب بلندمدت استان مطرح کردند و طی چهار سال کار مطالعات این طرح توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی به اتمام رسید و تخصیص سهمیه آبی خراسان جنوبی از این طرح سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب مشخص شد که این طرح هم سال ۱۳۹۹ در مرحله مطالعات رها و منتفی شد.

طرح ملی انتقال آب از خلیج‌ فارس و دریای عمان به ۶ استان واقع در فلات مرکزی و شرق کشور نیز از چند سال گذشته آغاز شد و سال ۱۴۰۰ انتقال آب خلیج‌ فارس به استان‌های کرمان، هرمزگان و یزد به بهره‌برداری رسید که اجرای خط دوم این طرح با هدف تامین آب صنایع خراسان جنوبی و خراسان رضوی اواخر سال ۱۳۹۹ آغاز شد و تاریخ پایان آن سال ۱۴۰۵ پیش‌بینی شده است. 

آنچه مشخص است اینکه این پروژه به لحاظ سازه‌ای از طرح‌های بزرگی است که با اجرای آن ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب به استان سیستان و بلوچستان منتقل می‌شود، ۱۰۰ میلیون مترمکعب از این آب در بخش آشامیدنی و ۱۸۰ میلیون مترمکعب نیز در بخش صنعت و خدمات مصرف خواهد شد.

در قالب این طرح اختصاص ۶۰ میلیون مترمکعب آب در سال برای مصارف صنعت  خراسان جنوبی و ۱۲۰ میلیون مترمکعب در سال نیز برای مصارف صنعت خراسان رضوی در نظر گرفته شده است.

تاکید رئیس جمهور

رئیس جمهور نیز در سفر استانی خود به خراسان جنوبی ( ۱۹ شهریور ۱۴۰۰) به موضوع کم‌آبی پرداخت و بر تامین آب مورد نیاز این استان از منابع مختلف از جمله انتقال آب از دریای عمان تاکید کرد.

آیت الله سید ابراهیم رئیسی در سفر اول دولت سیزدهم به خراسان جنوبی در زمینه مشکل کم‌آبی این استان گفت: مسئله آب مشکل بسیاری از استان‌های کشور است و این موضوع را در دولت به‌صورت ویژه دنبال می‌کنیم.

وی در این ارتباط از راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت گفت و افزود: «اقدامات کوتاه‌مدت را می‌توان در استان دنبال کرد، اما راهکارهای بلندمدت از جمله انتقال آب از دریای عمان را می‌توان به صورت بلندمدت پیگیری کرد، البته نه اینکه خیلی طولانی شود که مردم ناامید شوند».

بعد از این سفر مسوولان کشوری و سه استان شرقی با مساعدت بخش خصوصی کمر همت بسته و با پیگیری‌های مکرر مستمر موضوع انتقال آب از دریا به شرق کشور را در دستور کار ویژه قرار دادند.

همچنین با توجه به اجرای خط انتقال آب خلیج فارس به برخی استان‌های کشور ادامه این خط به سمت خراسان جنوبی نیز در برنامه قرار گرفت.