۹۸ درصد از زرشک بی دانه جهان در خراسان جنوبی تولید می شود/صادرات زرشک به ۱۰ درصد میزان تولید آن هم نمی رسد

به گزارش نگاه خراسان جنوبی، محصولی که به این واسطه آن را استراتژیک می خواندند اما به مزیت دار تغییر نام داد. با توجه به وضعیت آب و هوایی خراسان جنوبی، خشکسالی و نیاز کم زرشک به آب، به نظر می رسد این محصول ۲۰۰ ساله می تواند استراتژیک در خراسان جنوبی باشد به ویژه این که در پنج شهرستان استان حدود ۵۰ هزار خانوار با تولید این محصول ارتزاق می کنند. با این وجود و اگرچه که قدمت تولید زرشک در منطقه، به گفته تاریخ نویسان به دو قرن پیش بر می گردد.

اما متاسفانه تولید سنتی این محصول و بی توجهی به بازار یابی، تولید کننده را گاه تا مرز ورشکستگی پیش برده است. دست هایی که از زخم تیغ های درختان زرشک زخم برداشته اند از ناملایمات اقتصادی تولید و فروش آن بیشتر آسیب دیده اند. شاهد آن حدود دو سال قبل و در دوران کرونا مشهود است که به دلیل محدودیت های بهداشتی، فروش، کاهش سفر و خرید و … فروش زرشک با مشکلات فراوان مواجه شد و خروارها خروار در انبارها سیاه و دور ریخته شد.

به نظر می رسد متاسفانه تشکل قوی و منسجمی برای شکل دهی صحیح، نظام مند، سوده ده و هدفمند در تولید زرشک وجود ندارد و در دو سال اخیر اگرچه جشنواره های زرشک در این مسیر کوشیده است اما درصد موفقیت آن متناسب با میزان تولید در زادگاه زرشک بی دانه نیست و به تازگی و برای اولین بار در استان، اتحادیه اتحادیه تخصصی زرشک در راستای ارتقای کیفیت تولید شکل گرفته است.

اگرچه که بخش دولتی و تشکل های خصوصی اقداماتی در راستای بهبود تولید زرشک و بخش های پس از آن مانند فراوری، بازاریابی وفروش مطرح می کنند اما واقعیت این است که زرشک هنوز جای خود را در کشور پیدا نکرده است چه رسد به این که از مرزهای جهانی گذر کند مصداق این نظر، آمار پایین صادرات زرشک است که به ده درصد میزان تولید هم نمی رسد.

متاسفانه به نظر می رسد در مورد تبلیغات و اطلاع رسانی از زرشک در کشور، کار زیادی انجام نشده است و بخش زیادی از مصرف کنندگان داخلی، این محصول را در حد زرشک پلو با مرغ می شناسند در حالی که فراورده ها و خواص فراوان آن مغفول مانده و البته کار چندانی هم در این موارد نشده است.
شاهد این ادعا تعداد پایین کارخانه های فراوری و تولید محصول از زرشک در خراسان جنوبی است آیا تعداد کارخانه های تولید مربا، آب زرشک، مارمالاد و … به ۱۰ مورد یا حتی پنج انگشت دست می رسد؟ خیر چنین نیست. در حالی که مربای زرشک طعمی خوشایند داشته و برای آن ها که ذائقه شان ترش می پسندد کمتر از مربای آلبالو نیست اما به راستی چند نفر آن را خورده و یا می شناسند.

آب و شربت زرشک، مارمالاد، لواشک، کاربرد در صنایع غذایی از جمله تولید شیرینی، آب نبات و شکلات، غذاهای مختلف و… بخش کوچکی از کاربردهای زرشک است. محصولی که حتی ساقه های خشکیده و خالی آن در تولیدات دارویی و برگ های آن برای تغذیه طیور استفاده دارد اما چقدر از آن ها استفاده می شود؟

زرشک محصول پرفایده اما مغفول مانده که خواص آن ناشناخته مانده است؛ ضد التهاب بودن، کمک به سلامت قلب و عروق، کاهش فشار خون، بهبود سلامت چشم، کاهش التهابات معده و مفید برای بهبود گوارش، کمک به کنترل دیابت، درمان اسهال، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری و درمان سرماخوردگی و درمان کم خونی در بارداری کاهش اوره،درمان بیماری صرع،ضدروماتیسم و… بخشی از خواص دارویی این محصول است.

با این وجود ورود بخش دانش بنیان به این عرصه عقب تر از میزان تولید است. زرشک مانند هر سال تولید می شود و باز هم مانند گذشته، مشکلات آن بر جا مانده است. محصولی که ۹۰ درصد فروش واستفاده آن در داخل کشور و به صورت خشک است البته اگر همه محصول به فروش رود. صادرات و بازار جهانی اگر چه هدف همه تولیدات است اما در مورد زرشک با موانع مختلفی مواجه است. جدا از این که در فراوری و تولید صنعتی کار زیادی نشده که توان صادرات داشته باشد متاسفانه محصول خام هم برای تبدیل و تغییر در خارج کشور، با مشکل مهمی روبرو است؛ بالا بودن بار میکروبی از نظر مشتریان خارج از مرز، باعث بی رغبتی به خرید محصول خام شده و باز کشاورز در چرخه مشکلات فروش داخلی، دور می زند.

اینجاست که نقش آموزش در همه مراحل تولید تا فروش از کاشت، داشت و برداشت خودنمایی می کند. تولید زرشک بدون درگیر شدن با آفات، جمع آوری ، خشک کردن یا به سردخانه سپردن در شرایط بهداشتی و پس از آن چرخه فراوری سالم و رعایت استانداردهای مورد نظر می تواند در افزایش فروش و مشتری پسندی محصول کمک کند. اما متاسفانه بیشتر تولید کنندگان زرشک، مسیر آبا و اجدادی را در پیش گرفته و به همان صورت سنتی خام فرشی می کنند. در حالی که امروز جهان بر پایه علم، تکنولوژی و توجه به خواسته مشتری می چرخد.

به نظر می رسد تا تولید کنندگان زرشک به اصول مورد نظر مشتری توجه و براین اساس اقدام نکنند از صادرات خام هم باز می مانند. از آن طرف چاره دیگر توجه و جلب سرمایه گذار در استان برای فراوری و تولید محصولات جدید است که متاسفانه این مهم نیز چندان موفق نبوده است به نظر می رسد دستگاه های دولتی و خصوصی باید بیش از پیش با صنایع سرمایه گذار و توانمند داخل و خارج استان ارتباط برقرار کرده و با اعطای مشوق هایی آن را برای سرمایه گذاری در زرشک خراسان جنوبی و راه اندازی کارخانه یا صنعت چند منظوره تشویق کنند.

چرا که کشاورز در خراسان جنوبی بیشتر راه تولید سنتی را می رود و به مراحل بعدی کاری ندارد اما از آن طرف، هر سال با تولید زرشک دغدغه های کشاورز، بخش دولتی و تشکل های خصوصی در مورد این محصول مزیت دار تکرار می شود.

از آن جا که زندگی بخش زیادی از مردم خراسان جنوبی با کشاورزی می چرخد و حدود ۵۰ هزار نفر هم درگیر تولید زرشک هستند باید که دولت هم برای ماندگاری جمیعت و استفاده از ظرفیت های موجود تلاش خود را به کار گیرد. اعطای تسهیلات به کشاورزان، پیگیری فعالیت تشکل قوی در همه موارد مرتبط با زرشک، در همه مراحل از آموزش در تولید گرفته تا بازاریابی و فروش، فراوری ، جذب سرمایه گذار و… راهکارهایی تکراری اما مهم برای ساماندهی تولید این محصول است که باید به عمل برسد.

از آن طرف تبلیغات، اطلاع رسانی، ایجاد تعاونی هایی فعال در زمینه فراوری و راه اندازی صنایع تبدیلی، توجه شرکت های دانش بنیان، پیگیری و باز هم پیگیری مداوم مسایل و مصوبات مرتبط با زرشک می تواند زمینه ساز حل مشکلات محصول سازگار با اقلیم خراسان جنوبی باشد.
برگزاری جشن های شکرانه برداشت و جشنواره به ویژه با حضور و دعوت از مخاطبان مختلف با زرشک از جمله صنایع غذایی، سرمایه گذاران، مصرف کنندگان و… و برپایی ویژه برنامه های مرتبط در استان های پر مخاطب همچون تهران، اصفهان ، مشهد و.. می تواند گامی دیگر در مسیر حل مشکلات تولید زرشک باشد.

ناگفته نماند برخی سخت گیری ها در تولید و فراوری نیز باید از مسیر بازار زرشک برداشته شود برای مثال راه اندازی تعاونی هایی که محصولاتی از زرشک تولید می کنند و بازاریابی و فروش مربا، آب زرشک ، محصول تازه و… را پیگیری کند می تواند در درازمدت و تا زمان به نتیجه رسیدن اقدامات کلی و محوری نتیجه بخش باشد چرا که تولید زرشک هر سال ادامه دارد و نمی توان منتظر راهکار و اقدامات کلان و دراز مدت ماند.

همان طور که در شمال کشور انواع لواشک، ترشی، مربا، زیتون و پرورده و…. تولید و فروش می رود اما مشکلی هم ایجاد نمی کند و کشاورزان و بهره برداران آن در این منطقه با وجود پیشرو بودن در صنعت و اقتصاد منتظر نمانده و از هر فرصت و امکانی برای فراوری و فروش استفاده می کنند.

انتهای پیام/

نویسنده: فاطمه زهرا قاسمی