تبلت‌ها و گوشی‌ها: خطری برای مهارت نوشتن و قدرت پردازش مغز
تا کمتر از ده سال پیش نوشتن با دست و با قلم و کاغذ روال عادی بسیاری از امور بود: ما برای نوشتن نامه، دفترچه خاطرات روزانه، پرکردن فرم‌های اداری و بانکی، نگارش شکوائیه‌های حقوقی، یادداشت کردن آدرس و شماره تلفن و حتی امضا کردن از قلم و کاغذ استفاده می‌کردیم. بچه ها در مدارس درس خوشنویسی داشتند و خلاصه هرکسی معمولا خودکاری به همراه داشت.
با گسترش سریع گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها اما اوضاع به کل دگرگون شده است. حالا کمتر کسی در طول روز و هفته و ماه از قلم و کاغذ و نوشتن با دست بهره می‌گیرد. به مرور تایپ کردن روی کیبورد و در چند سال اخیر صفحات تاچ گوشی‌ها و تبلت‌ها، و اخیرا نرم افزارهای تبدیل صدا به متن، نوشتن با قلم و کاغذ را به انزوا رانده است.
شاید بگویید که این ثمره پیشرفت‌های تکنولوژیک است و باید از آن استقبال کرد اما نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهد که حذف مهارت نوشتن با دست و استفاده نکردن از قلم و کاغذ پیامدهای ناگواری در رشد مغزی کودکان و پردازش اطلاعات در بزرگسالان بر جا می‌گذارد.
دست نویسی چه مزایایی دارد
تحقیقاتی که در یک دهه اخیر انجام شده حاکی از این است که دست نویسی مهارت‌های شناختی را تقویت می‌کند. افزایش یادگیری، کاهش حواس پرتی و جوان ماندن مغز از مهمترین مزایای نوشتن با دست به جای استفاده از تایپ کردن با کیبورد است.
نتایج تحقیقات استانیسلاس دهاین، عصب شناس کالج فرانسه نشان می‌دهد وقتی می‌نویسیم، یک جریان منحصربه‌فرد در مغز فعال می‌شود که به بازشناسی آنچه می‌نویسید پرداخته و آن را در ذهن تجزیه و تحلیل می‌کند. این جریان ذهنی، به گونه‌ای ناشناخته، یادگیری را تسهیل می‌کند.
پروفسور جیمز متخصص علوم اعصاب‌شناختی در دانشگاه ایندیانا در تحقیق خود سراغ بچه‌هایی رفت که هنوز خواندن نمی‌دانند. بچه‌هایی که ممکن است بعضی حروف را بشناسند، ولی هنوز نمی‌توانند با کنار هم قرار دادن آن‌ها کلمه درست کنند. او بچه‌ها را به گروه‌های مختلف تقسیم کرد، به بعضی یاد داد حروف را بنویسند و از برخی دیگر خواست با صفحه‌کلید کار کنند.
این تحقیق نشان داد که واکنش مغز کودکان هنگام یادگیری نوشتن حروف با دست و یادگیری تایپ کردن روی صفحه‌کلید فرق می‌کند. شکل کلی فعالیت مغزی بچه‌هایی که با دست حروف را می‌نوشتند شبیه آدم‌های باسواد بود که خواندن و نوشتن بلدند. اما در مورد بچه‌هایی که نوشتن با صفحه‌کلید را تمرین می‌کردند چنین نبود. به‌نظر می‌رسد وقتی بچه‌ها یاد می‌گیرند با دست بنویسند، مغز جوری دیگر به حروف واکنش نشان می‌دهد. انگار بین فرایند یادگیری نوشتن با دست و یادگیری خواندن ارتباط برقرار می‌کند.
علاوه بر این، آن‌طور که پروفسور جیمز می‌گوید، شکل گرفتن قابلیت‌های ظریف ذهنی که برای نوشتن حروف با دست لازم است، ممکن است در بسیاری زمینه‌های دیگر رشد مغزی و شناخت هم مفید باشد.
علاوه بر كودكان، مزايای نوشتن با دست شامل حال بزرگسالان نيز مي شود. براي بسياری از افراد بزرگسال، تايپ كردن با استفاده از صفحه كليد تجربه‌ای روزمره است. اين در حالي است كه مطالعات نشان داده عدم نوشتن روی كاغذ برای مدت زمان طولانی منجر به از ميان رفتن توانايی افراد برای پردازش اطلاعات جديد خواهد شد.
چند توصیه برای تمرین نوشتن
زندگی تکنولوژیک امروز را نمیتوان متوقف کرد اما باید با آگاهی به اهمیت نوشتن با دست فرصت‌هایی برای نوشتن با قلم و کاغذ ایجاد کرد تا مهارت‌های شناختی در کودکان و قدرت پردازش اطلاعات در بزرگسالان با اختلال مواجه نشود.
۱- از خط خطی کردن کودکان استقبال کنید: بچه ها از ده دوازده ماهگی به بعد با مداد یا مدادهای شمعی شروع به خط خطی کردن می‌کنند. از این فرصت استقبال کنید و روزانه اوقاتی را برای انجام این کار آن‌ها مهیا کنید.
۲- نوشتن با قلم را با کودکان تمرین کنید: بچه ها امروزه بیش از هرچه گوشی های هوشمند و تبلت و کامپیوتر را در اطراف خود می بینند. اوقاتی را در حضور کودکان با قلم و کاغذ به نوشتن مشغول شوید حتی اگر رونویس کردن داستانی کوتاه یا قطعه ای شعر باشد. این تمرین هم قدرت پردازش اطلاعات را در مغز شما فعال می کند هم فرزندانتان با نوشتن با دست خُو می‌گیرند.
۳- دفترچه تلفن، کارت تبریک و نامه را احیا کنید: وارد کردن شماره‌های تلفن مورد نیازتان از گوشی‌های هوشمند در دفترچه تلفن علاوه بر تمرین نوشتن با دست، تضمینی برای گم نشدن شماره‌های شما در مواقعی است که تلفن هوشمندتان گم می شود یا می‌سوزد. در اعیاد و مناسبت‌ها کارت‌های تبریک با دستخط خودتان برای دوستانتان بفرستید و لذت نامه نگاری را دوباره تجربه کنید.
۴- نوشتن را به تفریح و بازی تبدیل کنید: در دورهمی‌های خانوادگی با چند صفحه کاغذ و چند مداد برای اطرافیانتان بازی و سرگرمی فراهم کنید. بازیهایی مثل اسم و فامیل یا مشاعرۀ مکتوب از بازی‌های قدیمی است که فراموش شده و می تواند اوقات مفرحی ایجاد کند.