ریسک سرمایه‌گذاری در بورس چقدر جدی است؟
بازار سهام ماه‌هاست که در کانون توجهات عمومی قرار گرفته‌است. در این مدت بورس تهران با انواع و اقسام ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک مواجه شده است و به‌رغم این ریسک‌ها مسیر صعودی پرشتابی را در این بخش از اقتصاد کشور پشت‌سر گذاشته‌ایم. جبران ریزش‌های قیمتی تحت‌تاثیر آنچه از آن به‌عنوان انتظارات تورمی یاد می‌شود باعث شده فروشندگان سهام در ماه‌های گذشته عمدتا انگشت حسرت به دهان گرفته و از عملکرد خود پشیمان باشند. در نقطه مقابل جسارت خریداران سهام افزایش یافته و پول کمی از بدنه بازار خارج شده‌است.
جلوه زیبای تالار شیشه‌ای برای سرمایه‌های سرگردان نیز به ترغیب ورود نقدینگی جدید به بازار سهام برای کسب سودهای رویایی منجر شده است. اما آیا می‌توان ریسک اخیر شیوع ویروس کرونا و تاثیرات احتمالی آن بر اقتصاد کشور را تمام شده دانست و بر این اساس خرید سهام در هر قیمتی را صرفا با انتظارات تورمی توجیه کرد؟
اوج خوش‌باوری؛ پایان مسیر
طی ماه‌های اخیر برخی از ریسک‌های مرتبط با بازار سهام به‌طور کامل برطرف شده‌اند یا تغییر ماهیت داده‌اند. اما هنوز نمی‌توان درخصوص برطرف شدن ریسک اخیر شیوع ویروس کرونا در دنیا و تاثیرات آن بر عملکرد شرکت‌های داخلی بورسی اظهارنظر دقیقی کرد. ریسک ریزش قیمت‌ها در بازارهای جهانی در پی محدود شدن فعالیت‌های اقتصادی در سراسر دنیا و کاهش معنادار سهم بخش خدمات به‌طور خاص می‌تواند رکود سنگین اقتصاد جهانی را در پی داشته باشد. رکودی که بدون شک دامان اقتصاد داخلی را نیز فراخواهد گرفت. از سویی برچیده نشدن بساط ویروس کرونا و تداوم فعالیت شرکت‌های تولیدی داخلی با درگیر شدن بسیاری از افراد جامعه، ریسک شیوع این بیماری در داخل کشور را بالا برده‌است. این ریسک می‌تواند موج جدیدی از محدودسازی فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی را در آینده نه‌چندان دور به همراه داشته باشد.
در چنین شرایطی تفکیک سهام و شرکت‌های بورسی تحت‌تاثیر این ریسک بالقوه فراگیر یک نگاه ساده‌انگارانه و سطحی به شمار می‌رود. انتشار گزارش‌های فعالیت عملکرد ماهانه شرکت‌های بورسی در اولین ماه سال جاری نیز با پوشش نیمه تعطیل بودن فروردین می‌تواند پشت سرگذاشته شود و همین موضوع فعالان بازار سهام را تا انتشار گزارش عملکرد اردیبهشت‌ماه در بستر خوش‌خیالی قرار دهد. از سوی دیگر شرکت‌های بورسی در روزهای آینده باید عملکرد سال ۹۸ خود را روی سامانه کدال قرار دهند. رشد پرشتاب قیمت‌ها در بسیاری از سهم‌های بازار با انتشار اولیه سودآوری سال گذشته می‌تواند قیمت‌های فعلی را در محدوده حبابی قرار دهد. نگاه ساده به مقوله ریسک شیوع بیماری کرونا در بازار سهام داخلی کشور از یک سو و تبلیغات هیجان‌انگیز در رسانه‌ها از سوی دیگر مجال اندیشیدن واقعی را از سرمایه‌گذاران خرد گرفته‌است. در همین راستا در شامگاه روز یکشنبه و در یک برنامه تلویزیونی از شاخص ۸ میلیون واحدی سخن گفته می‌شود.
رقم‌های غیرکارشناسانه و فریبنده‌ای که اگرچه از دید مخاطبان حرفه‌ای خنده‌دار و مضحک به‌نظر می‌رسد اما می‌تواند سرمایه‌گذاران نامطلع را به یک قمار تمام عیار در بورس تهران دعوت کند. شاخص ۸ میلیونی یعنی ۱۴ برابر شدن ارزش بورس تهران و رسیدن ارزش این بازار به سطح ۲۹ میلیون میلیارد تومانی است. در حال حاضر کل نقدینگی کشور رقمی در حدود ۵/ ۲ میلیون میلیارد تومان و ارزش بورس تهران ۰۸/ ۲ میلیون میلیارد تومان است.
حتی رشد ۳۰ درصدی نقدینگی کشور در سال و پرواز نرخ ارز نیز به هیچ عنوان نمی‌تواند چنین رقم تخیلی و فضایی‌ای را توجیه کند و چنین اظهارات بی‌خردانه‌ای جز گمراهی تازه‌واردان و از بین رفتن سرمایه‌های آنها هیچ دستاورد دیگری به همراه ندارد. ذکر این نکته ضروری است که بازارهای مالی درست در زمانی با سقوط مواجه می‌شوند که در اوج خوش‌بینی قرار دارند.
تمرکزسنجی فعالان بازار سهام
یکی از اتفاق‌های مهم در معاملات روز گذشته بورس تهران، تمرکز بالای خرید و فروش در نمادهای محدود بود. چیزی در حدود ۳۰ درصد (۱۷۱۷ میلیارد تومان) از ارزش خرید و فروش سهام در روز گذشته تنها به ۱۲ نماد بورسی «های‌وب»، «وخارزم»، «پترول»، «ونوین»، «وملی»، «ثاخت»، «قرن»، «وتجارت»، «وبملت»، «ثفارس»، «غگل» و «کالا» اختصاص یافت. از طرفی نیمی از ارزش معاملات روزانه بورس تهران در ۳۳ نماد از ۳۰۹ نماد فعال بورسی صورت گرفت.
وجه مشترک تمامی این نمادها، خریداران پرتعداد و فروشندگان بزرگ با حجم فروش زیاد بود. از سویی با وجود قرارگیری فعالان حقیقی در دو سمت عرضه و تقاضا، نمی‌توان فروش‌های پرحجم را به سهامداران بزرگ حقوقی نسبت داد و می‌توان گفت که با داغ شدن بازار، عرضه سهام توسط سهامداران بزرگ حقیقی به متقاضیان پرتعداد در نمادهای پرمخاطب کاملا به چشم می‌آید و نباید دور از چشم اهالی بازار باشد.