روزهای صعودی شاخص بورس تا کجا ادامه دارد؟ آیا افزایش قیمت سهام همچنان ادامه‌دار است؟ حمایت‌های دولت چقدر بر آینده بورس تاثیر دارد و در نهایت اصلا بورس چقدر دیگر ظرفیت رشد دارد؟ برای پاسخ به این سوالات تحلیل زیر را بخوانید.
هر چند روز گذشته هم شاهد شروع توفانی معاملات سهام بودیم اما با گذشت دقایقی از آغاز معاملات تا حدی بر خیل فروشندگان سهام افزوده شد. این موج عرضه اما بیشتر سهامی را در برگرفت که در هفته‌های اخیر مسیر پرشتاب صعودی را طی کرده بودند.
این شرایط سبب شد تا قیمت برخی سهام تا محدوده منفی نیز عقب‌نشینی کند. اما این موج عرضه‌ها تداوم پیدا نکرد. در زمانی که بعضا کوچکترها با فشار عرضه با افت قیمت مواجه و حتی به محدوده منفی وارد شدند، اما نمادهای بزرگ صف‌های خرید سنگین خود را حفظ کردند و همین موضوع سبب افزایش مجدد تقاضا در کل بازار سهام شد. از این رو بار دیگر قدرت نقدینگی بر دیگر عوامل چیره شد و بازار را در مسیر صعودی همراهی کرد.
در مجموع دو دلیل عمده برای شکل‌گیری فشار فروش در میانه دادوستدهای دیروز می‌توان در نظر گرفت؛ نخست سودهای قابل‌توجهی که سرمایه‌گذاران بورس طی مدت کوتاهی کسب کرده و با هراس از سوخت شدن این سودهای شیرین به جمع فروشندگان می‌پیوندند. در این میان سهام گروه‌های کوچکتر بیش از سایر نمادها با افزایش عرضه مواجه شدند. دلیل دوم برای افزایش فشار فروش انتظار برای جذب نقدینگی سنگین به دنبال عرضه بزرگ سهام دولت در قالب صندوق‌های ETF با ارزشی معادل ۱۶ هزار میلیارد تومان است. از نظر برخی فعالان بازار این عرضه سنگین می‌تواند نقدینگی قابل توجهی را به خود جذب کند.
در همین راستا روز گذشته وزیر اقتصاد اعلام کرد شروع پذیره نویسی فروش واحدهای این صندوق از شنبه هفته آینده (۱۴ اردیبهشت) لغایت ۳۱ ماه جاری خواهد بود. جزئیات بیشتر در این خصوص را می‌توانید در گزارش صفحه ۱۰ روزنامه امروز بخوانید. در مجموع باید دید پس از جهش سهام از ابتدای سال آیا نقدینگی توان مقابله با عرضه‌های سهام را خواهد داشت یا خیر؟
دادوستد سهام که در سال ۹۷ به زحمت می‌توانست به سطوح هزار میلیارد تومانی برسد و در کل سال ۹۸ به میانگین روزانه ۱۶۰۰ میلیارد تومان رسیده بود، این روزها در حال ثبت رکوردهای خیره‌کننده است. دیروز ارزش معاملات خرد سهام از ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان فراتر رفت و عنوان بالاترین مقدار ارزش معاملات خرد روزانه بورس تهران در نیم قرن فعالیت این بازار را به ثبت رساند. این رکورد تاریخی در حالی رقم خورد که حدود نیمی از نمادهای معامله شده با تقاضای مازاد و صف‌های خریدی به ارزش حدود ۳هزار میلیارد تومان به معاملات خود پایان دادند. در مجموع ارزش معاملات سهام در کل تابلوهای بازار سرمایه (بورس، فرابورس و بازار پایه) از میزان بی‌سابقه ۱۷ هزار میلیارد تومان نیز عبور کرد. با این اوصاف همچنان انتظار برای اوج‌گیری هر چه بیشتر ارزش معاملات نیز وجود دارد. گرچه سهام رشدهای پرشتابی را تجربه کرده است ولی با همه نگرانی‌ها از رشدهای افسارگسیخته ادامه هجوم نقدینگی می‌تواند مقاومت‌های پیش رو را در هم بشکند.
همانطور که اشاره شد روز‌به‌روز شاهد افزایش نقدینگی ورودی به گردونه معاملات سهام و زورآزمایی پول‌های تازه هستیم. به‌طوری که از ابتدای سال ۹۹ تاکنون که تنها ۲۲ روز معاملاتی بوده است، میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام از ۶هزار میلیارد تومان عبور کرده است. همین قدرت نقدینگی است که اکنون سرنوشت بازار سهام را در دست گرفته است. نکته این است که از طرفی عده‌ای معتقدند این رشدهای مداوم روزانه، عملا بازار را به جایی می‌رساند که دیگر امکان افزایش قیمت وجود ندارد. به بیان دیگر، قدرت پول هم دیگر نمی‌تواند آن حجم از بازار را مدیریت کند.
از این رو اگر قرار است رشد قیمت سهام ادامه‌دار باشد، قاعدتا باید ارزش معاملات و ورودی پول‌های جدید به بورس نیز تا حد خوبی بالا بماند. این در شرایطی است که از هفته آینده عرضه‌های دولتی نیز انجام شده و تقاضای نسبتا قابل ملاحظه‌ای از این طریق جذب بازار سهام خواهد شد. البته باید دید چه میزان مشارکت در عرضه‌های دولتی شاهد خواهیم بود.
به نظر می‌رسد عرضه سهام دولتی موجب نگرانی برخی از فعالان بازار شده است اما باید توجه داشت هر چند نقدینگی در مقیاس بزرگ از کانال عرضه سهام دولتی جذب خواهند شد اما شواهدی وجود دارد که می‌تواند تا حدودی سبب رفع نگرانی فعالان بازار سهام شود. از یک سو بر اساس اطلاعیه روز گذشته وزارت اقتصاد تا دو ماه امکان معامله و فروش اوراق مذکور وجود ندارد. از طرف دیگر با توجه به سقف دو میلیون تومانی و امکان شرکت عموم جامعه در این طرح به نظر نمی‌رسد فشار چندانی از این کانال شاهد باشیم.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ارزش معاملات روزانه به‌طور متوسط در یک ماه اخیر ۲۵/ ۰ درصد از ارزش کل بازار را شامل می‌شود. در حال حاضر ارزش کل بورس تهران حدود ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان است که در یک حساب سرانگشتی اگر سهام شناور آن را متوسط ۲۰ درصد بگیریم، یعنی ظرف سهام کمتر از ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است. حال اگر رشد قیمت‌ها مطابق میانگین یک ماه اخیر صرفا بر اساس نقدینگی رخ دهد لازم است متوسط ارزش معاملات روزانه ۲/ ۱ درصد از رقم مزبور باشد. یعنی برای حفظ این سطح از ارزش بازار روزانه باید ۷ هزار میلیارد تومان سهم بین فعالان بازار دست به دست شود. به عبارت دیگر اگر مبنا را بر تداوم رشد شاخص کل و در نتیجه ارزش کل بازار بگذاریم، ارزش معاملات نیز باید بتواند این نسبت را حفظ کند. برای رشد بیشتر نیز طبیعتا به نقدینگی بیشتری نیاز است. البته تمامی این گفته‌ها مشروط بر این است که عرضه و تقاضای سهام نیز تغییر چندانی نکنند. یعنی اگر ریسکی بروز کند و سهامداران بیشتری در بازار فروشنده شوند، بازار سهام نیازمند تقاضای بیشتری برای حفظ سطوح فعلی قیمت‌هاست.
در حال حاضر بسیاری از سهامداران یا فروشندگان بالقوه تمایلی به فروش نیز نشان نمی‌دهند. بنابراین در فضایی که انگیزه عرضه چندان بالا نیست برای تداوم شرایط لازم است ارزش معاملات در سطوح بالاتر از ۷ تا ۸ هزار میلیارد تومان حفظ شود. اما با تغییر روحیه بورس‌بازان به هر دلیلی از شناسایی سود گرفته تا ترس از حباب یا هر رخداد غیرمنتظره دیگری، ارزش معاملات روزانه برای حفظ سطح فعلی ارزش بازار باید سطوح به مراتب بالاتری را ثبت کند. البته در واقعیت این ارتباط خطی نیست، اما معیاری کلی و دم‌دستی در اختیار قرار می‌دهد. در مجموع فاصله معنادار ارزش معاملات روزانه با ارزش بازار سهام شناور می‌تواند زنگ خطر نقدینگی را در بورس به صدا در بیاورد. بازار سهام به دلایل مختلف نسبت به دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری از دید عموم مردم از جذابیت بیشتری برخوردار است.
همانطور که پیش‌تر تاکید شد بازار سهام زمانی می‌تواند رشد خود را حفظ کند که با تداوم ورود نقدینگی همراه شود. اما نکته کلیدی این است که این پول‌های تازه تا چه زمانی می‌تواند جذب بازار سهام شود؟ سرچشمه پول چه زمانی تمام می‌شود؟ این سوالی است که پاسخ روشنی برای آن نمی‌توان یافت. یکی از شواهد برای یافتن جواب به این پرسش شاید افزایش محسوس صدور کدهای معاملاتی باشد اما به‌طور قطع نمی‌توان در این خصوص اظهار نظر کرد.
می‌دانیم که دولت بزرگ‌ترین سهامدار بورس تهران است و بنابراین تمایل بالایی دارد تا از رونق بازار سهام حمایت کند. با این حال دل بستن به حمایت دولت از طریق خرید بیشتر سهام تصوری خطاست و تجربیات گذشته هم این درک خطا و خوش‌بینانه را رد می‌کند. اما در حال حاضر و با توجه به سیاست‌های فعلی دولت با کنترل و محدودیت‌های ایجاد شده در بازارهای مختلف، بازار سهام در مسیر رونق قرار گرفته است که بخشی از آن نتیجه افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه و بخشی هم نتیجه سیاست‌گذاری‌های تجاری، ارزی و بودجه‌ای دولت است. از این منظر، حمایت دولت از نوع اثرگذاری روی سایر متغیرهای کلان اقتصادی است نه تزریق پول به سهام و امثال آن. از طرفی، حساسیت نسبت به روند نرخ ارز هم یکی دیگر از عوامل انگیزه‌بخش به دولت برای حمایت از سهام و جلوگیری از گسیل پول‌ها به سمت بازار ارز به شمار می‌رود.
