جبیر آهوی زیبا و بومی ایرانی است که جثه ظریف، کوچک، رنگ پوست اُخرایی و سفیدی زیر شکم دارد. برخلاف ماده آهوان، ماده جبیرها دارای شاخ‌های بلند و باریکی هستند، خمیدگی شاخ جبیرهای نر نیز برخلاف دیگر آهوان نر قوس زیادی ندارد و قدری موازی به نظر می‌رسند؛ این سم داران از خانواده آهوان اما برخلاف آنها به زندگی بسیار سخت عادت دارند.
جبیر بسیار باهوش، بازیگوش و محتاط است و به ندرت می‌توان تعداد زیادی از این آهو را یک جا دید، جبیرها در دشت‌ها و تپه ماهورهای کویری در مرکز و جنوب شرق ایران که دارای آب و هوای گرم، خشک و اقلیمی صحرایی است زندگی می‌کنند. این جانوران اغلب روزگرد و تنها یا در دسته‌های کوچک دیده می‌شوند.
استند نهبندان از زیستگاه‌های جبیر است؛ جایی که کوه‌های صخره‌ای، تپه ماهور، دشت و رودخانه جاری در سال‌های پر باران دیده می‌شود. جنگل‌های بنه و بادامشک نیز این منطقه را به پناهگاه امن برای آهوی ایرانی تبدیل کرده است.
اما از چند سال گذشته جمعیت جبیر در این منطقه رو به کاهش رفته که رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا علت اصلی آن را خشکسالی و تداخلات انسانی در طبیعت عنوان کرد.
جمعیت آهوی جبیر کم است
امیر کوهستانی به خاطر برخی ملاحظات از ارایه آمار دقیق جبیر در نهبندان خودداری و به این جمله بسنده کرد که «جمعیت این گونه جانوری بسیار اندک است».
وی ادامه داد: منطقه استند قابلیت‌های خوبی دارد و از سال ۱۳۹۷ منطقه شکار ممنوع شده اما پیگیری‌ها برای اینکه در فهرست مناطق حفاظت شده قرار گیرد، ادامه دارد.
جبیر بیش از سایر گونه‌ها در معرض انقراض است
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان بیان کرد: گربه شنی، گربه وحشی، هوبره، پرندگان شکاری، کَل و بز، قوچ و میش و جبیر مهمترین گونه‌های جانوری در این منطقه است که جبیر بیشتر از بقیه در معرض انقراض قرار دارد.
وی یادآور شد: درختان کهنسال بنه در منطقه استند قابلیت مهمی است که باید از آن محافظت کرد تا دچار آسیب یا تخریب نشود.
کوهستانی با تاکید مجدد بر اینکه جبیر بیش از دیگر گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض است گفت: اگر از این آهوی زیبای ایرانی با برنامه‌های مدیریتی حفاظت نشود به طور کلی از حیات وحش شهرستان نهبندان حذف خواهد شد.
وی افزود: در خراسان جنوبی غیر از نهبندان فقط شهرستان طبس زیستگاه جبیر است به همین دلیل باید برای حفاظت و تکثیر آن تلاش کرد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان با تاکید بر لزوم افزایش سد حفاظتی زیستگاه جَبیر تصریح کرد: در صورتی که منطقه استند جزو مناطق حفاظت شده اعلام شود مدیریت بهتری بر گونه‌های جانوری از جمله جبیر خواهیم داشت.
تاثیر خشکسالی و عوامل انسانی
وی با اشاره به تشکیل ۶ پرونده شکار ممنوع در شهرستان نهبندان از ابتدای امسال گفت: بیشتر این پرونده‌ها مربوط به منطقه استند است که شکارچیان به دنبال شکار قوچ و میش بوده‌اند.
کوهستانی اضافه کرد: خشکسالی‌های ۲ دهه اخیر بر کاهش جمعیت آهوان جبیر تاثیرگذار بوده و باعث شده جمعیت این گونه ارزشمند تحت تاثیر قرار گیرد، جاده سازی و چرای بی رویه دام‌ها به ویژه شتر، شکار غیر مجاز، خشکسالی و از بین رفتن زیستگاه‌ها در اثر استخراج معادن نیز از عوامل کاهش جمعیت جبیر است.
وی با بیان اینکه باید افراد بومی برای حفظ این گونه جانوری توجیه شوند و تعداد گشت‌های کنترل افزایش یابد گفت: از طرفی باید منابع آبی پایداری ایجاد کرد تا جمعیت این گونه با ارزش کاهش نیابد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان ادامه داد: مردم محلی از ۳۰ سال پیش به یاد دارند که گله‌های صد تایی جبیر در منطقه حضور داشت اما اکنون موتورسیکلت‌ها بلای جان آهوان در طبیعت شده‌اند و گاهی بعد از چند روز گشت زنی فقط یک آهو را مشاهده می‌کنیم لذا باید منطقه تحت حفاظت ایجاد شود.
وی گفت: کاهش منابع آبی از مهمترین عوامل کاهش جبیر و در معرض خطر قرار گرفتن جمعیت نسل این حیوان است لذا لایروبی چشمه‌ها از عوامل دیگری است که باید رعایت شود.
هفت منطقه حفاظت شده، سه پناهگاه حیات وحش، ۶ منطقه شکار ممنوع و چهار منطقه شکار ممنوع مرزی در استان خراسان جنوبی وجود دارد که تحت مدیریت حفاظت محیط زیست است.
