سوابق مبارزه مردم مومن، انقلابی و مبارز قاینات با رژیم ستم شاهی به سال ۱۳۴۲ برمی گردد چرا که در آن سال سه نفر از دانشجویان و مبارزان قاینی که به وسیله ایادی رژیم دستگیر شده بودند؛ به دلیل شکنجه های فراوان بعد از آزادی و در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی از دنیا رفتند.
سال ۱۳۴۲ همزمان با سرکوب طلاب و روحانیان توسط رژیم ستم شاهی، حوزه علمیه قدیم قاین توسط مأموران رژیم تخریب شد و تعدادی از روحانیان سرشناس شهرستان همچون آیت ا… فاضل قاینی و آیت ا… مصطفوی قاینی تبعید شدند و حوزه علمیه توسط عمال رژیم ستم شاهی به تصرف درآمد و تا پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان دبستان پهلوی آن زمان فعالیت کرد که بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی به دستور امام خمینی (ره)، این بنا دوباره به حوزه علمیه برگشت و اکنون حوزه علمیه جعفریه قاین در آن جا مستقر است و فعالیت دارد.
راهپیمایی مردم قاین در ۲۲ آذر ۵۷ علیه رژیم ستم شاهی
مردم قاینات بر همین اساس از ابتدای مبارزه حق طلبانه ملت شریف ایران در شهرهای بزرگ همچون تهران، مشهد، تبریز، قم، اصفهان و به تبعیت از آن ها مبارزه حق طلبانه خود را از اول مهر ماه سال ۵۷ به صورت علنی آغاز و اعتصاب ها و اعتراض های خود را علیه رژیم اعلام کردند.
تشکیل کمیته های انقلاب
در پی شهادت عده ای، در شهرهای بزرگ و در این شهر نیز هر روز تظاهرات و تحصن برگزار می شد طوری که مردم مبارز قاینات در آن زمان با تشکیل کمیته های انقلاب امان را از مأموران رژیم ستم شاهی گرفتند و خود امنیت شهر را عهده دار بودند تا این که رژیم ستم شاهی برای سرکوب تظاهرات مردم قاین، از بقیه شهرهای خراسان یک گردان نیروی نظامی و تعدادی ژاندارم و مأمور اعزام و مستقر کرد و قاین به دلیل مبارزه جدی با رژیم عنوان منطقه وضعیت قرمز اعلام شد، طوری که رفت و آمد بیشتر از دو نفر در شب ممنوع اعلام شده بود.
این مبارزه ها ادامه داشت تا این که ۲۲ آذر ماه ۵۷ مردم قاینات تظاهرات وسیع و بزرگی علیه رژیم ستم شاهی تدارک دیدند که توسط مأموران کادر، شهربانی و نظامی مستقر آن زمان، راهپیمایی مردم به خاک و خون کشیده شد و چهار نفر از مبارزان به شهادت رسیدند و چند نفر از انقلابیون به شدت مصدوم شدند.
همچنین یکی دیگر از مجروحان یک ماه بعد در قاین به شهادت رسید.
شهدای انقلاب قاینات
بر اساس این مبارزات از طرف شورای فرهنگ عمومی شهرستان و موافقت استان و کشور روز ۲۲ آذر ماه به عنوان روز قاینات تصویب شد و هر سال برنامه های متنوعی در این روز برگزار می شود.
در این جا لازم است یاد و خاطره شهیدان والامقام و مبارز انقلابی قاینات؛ شهیدان حاج محمد نصیری زاده، محمد صبیانی، سید علی ریاحی، سید حسین مهدوی الحسینی و غلامعلی لاخی را که از مبارزان بودند و در پیروزی انقلاب نقش ارزنده ای داشتند، گرامی داشت.
