کتاب های کمک آموزشی، نیاز دانش آموز یا ضرورت بازار؟!

«این کتاب کمک آموزشی رو فعلا نداریم تموم شده، اسم و شماره تون رو بدید با شما تماس میگیریم … درخواست کردیم، تهران دوباره زیرچاپ هست تا چند روز دیگه می رسه …» این جملات برای آن ها که برای خرید کتاب های کمک درسی دانش آموزان در بین کتابفروشی های سطح شهر سرگردانند خیلی آشناست. در حالی که بیش از دو هفته از شروع سال تحصیلی می گذرد هنوز بسیاری از خانواده ها درگیر تهیه کتاب های کمک درسی هستند که غالبا از سوی دبیران مربوط معرفی شده اند. کتاب هایی با قیمت هایی آنچنانی که گاه به حدود ۷۰۰ هزار تومان هم می رسد.!

به کتاب ۶۴۰ هزار تومانی که بعد از کلی جستجو و پیغام و پسغام به دست آورده ام نگاه می کنم و حجم ۵۰۰ صفحه ای اش. به عنوان کسی که سه دهه تدریس کرده ام برایم این پرسش پیش می آید که فارغ از میزان سودمندی این کتاب ها، با توجه به حجم کتاب درسی و ساعت های تدریس در نظر گرفته شده، آیا وقت کافی برای بررسی این تمرین ها وجود دارد؟ و اگر به عهده دانش آموز گذاشته شود که سوای بر تکالیف مربوط به کتاب درسی در خانه به صورت فوق العاده بررسی کند در ازای آن به جز هزینه های مادی، دانش آموز و خانواده چه چیزی را به دست آورده یا از دست خواهند داد؟ حالا اگر شرکت در کلاس های مختلف که گاه به خاطر بررسی بیشتر همین کتاب ها برگزار می شود به آن اضافه کنیم، شرایط بازهم سخت تر می شود.
شاید یکی از نتایج این رویه نگرانی و استرس دائم دانش آموز باشد، نونهال یا نوجوانی که علاوه بر وقتی برای بازی و سرگرمی باید حداقل ۸ ساعت خواب داشته باشد، گاه تا آخرین ساعت های شب مشغول انجام تکالیف رسمی و غیر رسمی است و در آخر هم با نگرانی از این که بخشی را هنوز تمام نکرده و باید صبح زود وقبل از رفتن به مدرسه انجام دهد، به رختخواب برود. کاش متولیان آموزش و پرورش آمار دانش آموزانی که هرساله به خصوص به علت این فشار ها دجار مشکلات روحی و یا افسردگی می شوند را ارائه دهند تا ببنیم خواسته یا ناخواسته سیستم آموزشی را به کجا کشانده ایم!

‌
در روزگاری نه چندان دور، کتاب های آموزشی بیشتر منحصر به کتاب درسی بود و بیشتر دانش آموزان با شرکت فعال در کلاس و به کار بستن روش های ارائه شده توسط معلمان به تحصیل می پرداختند و حتی در بهترین رشته های دانشگاهی نیز پذیرفته می شدند. معلمان هم در صورت لزوم جزوه های را آماده و با هزینه نه چندان زیاد آن را تکثیر و دراختیار دانش آموز قرار می دادند.اما امروز شرایط به گونه ای دیگر درآمده است و در کنار هر کتاب درسی، چندین کتاب کمک درسی با عنوان های متفاوت و با تبلیغات فراوان به دانش آموزان و خانواده ها عرضه می شود.خوب یا بد بودن این کتاب ها نیاز به کارشناسی دقیق صاحب نظران دارد، اما آن چه که واقعیت دارد وجود این کتاب ها با حجم بسیار زیاد در نظام آموزشی ماست که تحصیل را برای دانش آموزان و خانواده ها به خصوص آن ها که توان مالی زیادی ندارند سخت و پیچیده تر کرده است.

‌
اما به راستی آیا کتاب های کمک درسی در نظام آموزشی ما یک ضرورت است؟ و اگر چنین است چگونه و از طریق چه مراحلی باید معرفی شود؟ آیا معلمان ما وقت کافی برای بررسی این گونه کتاب ها در کلاس دارند؟ آیا همه خانواده ها در شرایط فعلی و درکنار دیگر هزینه های سرسام آور زندگی، توان تهیه این کتاب ها را دارند؟ و در چنین صورتی دانش آموزانی که به خاطر مشکلات موفق به تهیه کتب نشده اند در برابر دیگران دچار ضعف اعتماد به نفس و…نمی شوند؟ آیا بر قیمت گذاری این کتاب ها که با تیراژ بسیار زیاد تهیه می شود که به طور طبیعی قیمت تمام شده کمتری نسبت به کتاب های معمولی دارد، نظارتی صورت می گیرد ؟ به راستی در سود هنگفت ناشی از این تجارت گسترده و فراگیر چه کسانی شریک اند که به رغم توصیه های زیاد کارشناسان و حتی برخی مسئولان آموزش و پرورش در مورد غیرضروری بودن این کتاب ها، و بسیاری پرسش های دیگر که در این حوزه مطرح است، همچنان در مدارس و بین دانش آموزان ما جولان می دهند؟.
واقعیت تلخ اما این که تیراژ انبوه و درآمدهای میلیاردی حاصل از فروش کتابهای کمک درسی چیزی نیست که به آسانی بتوان از آن چشم پوشی کرد، در پشت این تجارت پرسود که یکی از بزرگ ترین گردش های مالی را در کشور دارد، به تنها چیزی که توجه نمی شود، لذت بردن دانش آموزان از درس خواندن و قربانی شدن نظام تعلیم و تربیت است، موسسات آموزشی به جامعه دانش آموزی و خانواده های آنها به عنوان یک منبع درآمد سرشار نگاه می کنند و برای حفظ این منبع درآمدی کتابهای مختلف با رنگ های م و نام های متفاوت را روانه بازار می کنند. ودر این میانه می طلبد تا مسئولان آموزشی و خانواده ها در این خصوص آگاهانه تر عمل کنند.

‌انتهای یادداشت/

‌

‌نویسنده: سید حسین حسینی