روز که به نیمه می رسد، سایه ای بر دیوار کوتاه تعدادی از خانه های گنبدی می نشیند. خانه هایی که روزگاری رونق داشت و حالا افرادی از اجبار در آن ساکن هستند موضوعی که خودشان این طور می گویند.
روستای رحیم آباد از یک طرف به خیابان مدرس ۴۸ و از طرف دیگر به باغ و عمارتی به همین نام و دری از درهای استانداری، راه دارد. از خیابان مدرس که وارد شوی چند خانه جدیدساز و لوله های گاز همان ابتدای کوچه، ارائه خدمات شهری به همان چند بنای اول را نشان می کند، بی نظمی در ساخت و ساز و جلو و عقب رفتگی خانه ها، بر بستر کوچه ای خاکی، بناهای قدیمی و گنبدی زیر سایه خانه های جدیدساز.
بانوی ساکن خانه ای قدیمی می گوید: میراث فرهنگی به دلیل همسایگی ما با باغ رحیم آباد، اجازه ساخت و ساز نمی دهد و به همسایه ها اعلام شده است که نباید بافت قدیمی تغییر کند به همین دلیل امکان گازرسانی به محله و خانه های قدیمی به ویژه در کوچه پس کوچه ها نیست. «مریم قربانی» آسفالت نشدن کوچه ها را مطرح می کند که سبب می شود زمستان در گِل و تابستان در خاک زندگی کنند. دیوارهای مسجد قدیمی نوسازی، آجر سفال و جلوی آن سنگفرش شده است.
در خم کوچه ای دیگر تانکر نفت بیرون خانه است، خانمی شوهرش را بدرقه می کند، قصه آن ها هم مشابه همسایه کوچه پایین است. ۲۰ سال در این منطقه، از اجبار و به دلیل پرداخت نکردن اجاره به فامیل، زندگی می کند. می گوید: خانه ها گاز ندارد، کارت سوخت داریم و نفت می خریم اما خانه ها گرم نمی شود. اجازه ساخت و ساز نمی دهند و گفته اند می خواهند خانه های قدیمی را بخرند.
محله اکبریه هم در قسمتی از این مشکلات، خواهر خوانده رحیم آباد است، روستایی قدیمی در دل شهر که سایه باغ و عمارت جهانی اکبریه را بر سر دارد. دو بانوی جوان از کوچه های خاکی شکایت دارند، از این که یک سال است شهرداری برای سنگفرش کوچه پیش قدم شده اما هنوز کار ناقص است.
«عباسی» می گوید: وسیله ای نمی تواند تا آخر کوچه رفت و آمد کند، میراث فرهنگی در حال مرمت باغ است و هر از گاهی نخاله های ساختمانی را در کوچه رها می کند در حالی که دردسر آن برای ساکنان است. او به گرفتار شدن مردم بین شهرداری و میراث فرهنگی هم اشاره و اضافه می کند: آن ها با هم هماهنگ نیستند، میراث فرهنگی می گوید نما و طرح باید سنتی باشد در حالی که با اندک بارانی، نمای کاهگلی می ریزد، شهرداری هم اعلام می کند که چرا پنجره ها را به این شکل کار کردید و … و مردم بین آن ها سرگردان مانده اند. یک خانه قدیمی و دیگری جدید است؛ این جا ساخت و ساز خانه ها از بی نظمی خاصی رنج می برد. سنگفرش ناتمام تا میان کوچه پیش آمده است و کوچه ها در ساخت و سازهای ناهمگون می پیچد؛ کافه ای جدید ساز و به روز، رستوران سنتی، خانه ای گلی و قدیمی و منزلی جدید ساز تابلوی درهمی از معماری شهری در اکبریه را به تصویر می کشد.
معاون مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، می گوید: مجوز ساخت و ساز در رحیم آباد با رعایت ارتفاع و نمای مد نظر میراث فرهنگی داده می شود اما مشکل اساسی در این محله، تعیین بر و کف است که مشخص نیست و ممانعت از ساخت و ساز ارتباطی به میراث فرهنگی، ندارد.
شریعتی منش می افزاید: چنان چه ساخت و ساز با نظر میراث فرهنگی باشد، منعی ندارد. به گفته وی، سنگفرش برای این محله از آسفالت بهتر است اما بر و کف باید تعیین شود. او درباره سنگفرش کوچه های محله اکبریه هم توضیح می دهد: این کار به شهرداری واگذار شد و میراث فرهنگی مکلف به تامین سنگ است البته اعتبار، نقش مهمی در اتمام سنگفرش این محله دارد و مشکل تامین سنگ برطرف شده است.
معاون عمرانی شهردار بیرجند دلیل توقف سنگفرش معابر اکبریه را تامین نشدن مصالح اعلام می کند و می گوید: به دلیل قرار داشتن این دو محله در محدوده بافت تاریخی باید ضوابط میراث فرهنگی برای ساخت و ساز اعمال شود و بر همین اساس آسفالت معابر ممکن نیست. هزار و ۲۰۰ متر مربع از معابر اکبریه سنگفرش شده و پیمانکار برای ادامه کار آماده است. «عدل» ادامه می دهد: برای بافت قدیمی رحیم آباد هم بر اساس ضوابط میراث فرهنگی، امکان آسفالت کوچه ها نیست اما باید نوع مصالح مورد نیاز توسط میراث فرهنگی تعیین و تامین شود.
معاون دفتر فنی استانداری هم اظهار می کند که استانداری، ساختمانی حاکمیتی و ستادی است و در شرایط موجود اعتباری برای تملک محله رحیم آباد ندارد، البته در سال های گذشته کارهایی در این باره انجام شد و تا مرحله برآورد هزینه ها پیش رفت. مهندس «آتش خیز» با اشاره به این که خانه های مد نظر در دو حریم امنیتی استانداری و ضوابط میراث فرهنگی واقع شده است، ادامه می دهد: در استانداری، نقشه این محدوده و مالکان این بناها مشخص شد و گزارش و پیشنهادها در اختیار وزارت کشور و سازمان ملی زمین و مسکن قرار گرفت. وی، می گوید: با معاون وزیر راه و شهرسازی، مکاتبه شد تا در صورت امکان در نقطه دیگری و به ازای هزینه ملک، زمین تحویل مالکان شود. در چند سال گذشته هم جلسه های مختلفی با حضور استانداران برگزار و به تازگی برای تعیین تکلیف این موضوع پیگیری شد اما اعتبار مورد نیاز برای تملک، تامین نشد و وزارت راه و شهرسازی هم اعلام کرد که زمین ندارد. به گفته وی، مالکان اصلی این خانه ها بیشتر متقاضی وجه هستند و زمین نمی خواهند و حتی درخواست آپارتمان دارند در حالی که دفتر فنی فقط مشاوره می دهد و پیشنهادها را بررسی و به استانداران اعلام می کند و آن ها نیز پیگیری می کنند اما به دلیل محدودیت اعتباری تاکنون برنامه به جایی نرسیده است . وی با تاکید بر این که در هر صورت باید در ازای زمینی که در حریم امنیتی واقع شده است و اجازه ساخت و ساز ندارد پول یا معادل آن زمین تحویل شود، می گوید: چند سال قبل هزینه ها دو میلیارد تومان برآورد شد که حالا چند برابر شده است.
