جالب است بدانید که بر خلاف نظر بسیاری از والدین، طبق گزارشی از اِلزِویر (یکی از بزرگترین ناشرین مطبوعات پزشکی و علمی جهان) سیستم‌های پاداش دهی مالی یکی از سریع‌ترین و در عین حال موثر ترین متدهای تشویق کودکان به رعایت قوانین و مقررات خانه است.
البته سیستم مدرن پاداش دهی مالی به کودک مقداری با انواع سنتی آن متفاوت است. سیستم های مدرن شامل بسته‌های کوچک پولی و یا غیرپولی طی یک روز کامل می شوند که اصطلاحا به آنها ژتون می‌گوییم.
کودک می تواند ژتون‌های دریافتی در هر روز را پس انداز کرده و در نهایت از آنها برای خرید هر آنچه که دوست دارد، استفاده کند.
سیستم های پاداش دهی مالی برای کودکان پیش دبستانی پاسخ دهی بهتری خواهد داشت. لذا اگر فرزندی در این سن (حول و حوش ۶ سال) دارید سیستم‌های پاداش دهی مالی به عنوان ابزارهای انضباطی دقیق، قادر به رفع بسیاری از مشکلات رفتاری و عملکردی وی خواهند بود. حال چگونه می توان چنین سیستم کاربردی و موثری را باتوجه به ویژگی های شخصیتی خاص هر کودکی طراحی کرد؟
بر اساس پژوهشی از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، سیستمی که درک آن برای کودکان و همچنین مدیریت آن برای والدین دشوار باشد به هیچ عنوان توصیه نمی شود. در نتیجه انتخاب سیستمی که از هر نظر ساده باشد، در اولویت است.
در ادامه روش دقیق ایجاد یک سیستم پاداش دهی مالی مناسب را برای کودکان ۶ ساله طبق اطلاعات CDC شرح خواهیم داد.
– در گام نخست سه رفتار شاخص، شامل «یک رفتار صحیح»، «یک رفتار نیازمند بهبود» و همچنین «یک رفتار چالش بر انگیز» را در یک مقطع زمانی مشخص انتخاب کنید.
– گام دوم به توسعه یک برنامه رفتاری ساده و در عین حال کاربردی اختصاص می یابد. رفتارهای مطلوب مد نظر خود را لیست کنید و همراه با جزئیات دقیق هر کدام و انتظارات مختلف خود، به فرزندتان توضیح دهید.
سپس سیستم پاداش دهی مالی مد نظرتان را برای هر کدام از رفتارهای لیست شده به صورت جداگانه تعریف کنید.
– پاداش دهی را به دفعات مختلف طی یک روز کامل انجام دهید. توصیه می شود پس از مشاهده هر رفتار مثبت، مثلا هنگام صبح، ظهر، عصر و یا شب پاداش اختصاص یافته را به فرزندتان ارائه دهید. با استناد به مطالعه ای از انجمن روانشناسی آمریکا تحمل کل طول روز برای دریافت پاداش در مورد اغلب کودکان، بسیار سخت به نظر می‌رسد و بدین ترتیب اثر گذاری سیستم با بی‌قراری کودک به شدت افت خواهد کرد. با پاداش دهی در فواصل زمانی کوتاه‌تر، می‌توانید علاقه و تمایل کودک خود را به پیروی از قوانین مورد نظر افزایش دهید.
– بهتر است برای استفاده از سیستم پاداش دهی پیشنهادی خود، حتما از ژتون‌های پولی و یا غیر پولی بهره برداری کنید. در واقع رویارویی فیزیکی کودک با پاداش، منتج به ایجاد اتمسفری قوی برای تقویت انگیزه و نهادینه سازی رفتارهای مطلوب خواهد شد.
– یک جدول امتیازدهی که مشخص می کند هر ژتون غیر پولی تا چه اندازه ارزش خواهد داشت را تهیه کنید. جزئیات این جدول را به فرزندتان توضیح دهید. هدف از این عمل نیز افزایش و حفظ انگیزه وی برای پیروی از قوانین و مقررات خواهد بود. همچنین معادل سازی را نیز از یاد نبرید. برای مثال کودک می تواند یک ژتون غیر پولی خود را با دیرتر خوابیدن برای یک شب معاوضه کند.
چند توصیه ساده اما موثر
یک سیستم پاداش دهی مالی خوب، سیستمی است که اشتیاق کودک را افزایش دهد و بتواند این حالت را برای مدت زمانی طولانی حفظ کند. هرچند ممکن است انتخاب، برنامه ریزی و مدیریت این دسته از سیستم‌ها مقداری از انرژی و زمان والدین را به خود اختصاص دهد، اما منتج به صرفه جویی قابل توجهی در زمان برای انضباط دهی به کودکان خواهد شد.
– طبق پژوهشی که به همت محققان دانشگاه میشیگان انجام شده است، می توانید برای افزایش جذابیت سیستم‌های پاداش دهی مالی به کودکان، ژتون های غیر پولی را در قالب اجسام مورد علاقه آنها مانند تیله ارائه دهید. ارزش هر ژتون نیز می‌تواند بر اساس کمیت تیله‌ها و یا رنگ آنها مشخص شود.
– همواره ماهیت این سیستم را مثبت نگه دارید. فرزندتان باید درک کند که پاداش دهی به این شیوه بر اساس رفتارهای خوب وی صورت می‌گیرد و برای مجازات او نیست.
– به فرزندتان کمک کنید تا محفظه‌ای مناسب برای ذخیره سازی پاداش‌های خود تهیه کند. اگر کودک خود جعبه‌ای خاص برای این منظور بسازد، انگیزه وی در راستای پیروی از قوانین برای دریافت جایزه افزایش خواهد یافت.
– در سیستم پاداش دهی مورد نظر خود، یک سری جوایز غیر مالی مانند رفتن به پارک، زمان بیشتر برای بازی‌های ویدئویی و یا دیر تر خوابیدن را نیز لحاظ کنید. کودک می‌تواند با استفاده از ژتون‌های جمع آوری شده، یکی از جوایز مورد علاقه خود را درخواست کند.
تنظیم دقیق بهترین سیستم پاداش دهی مالی وابسته به فاکتورهای زیادی از جمله ویژگی‌های ذاتی هر کودک بوده و نیازمند آزمون و خطاست. برای مثال ممکن است نحوه دست یابی کودک به ژتون‌های پولی و یا غیرپولی بسیار آسان باشد و بدین ترتیب انگیزه وی تا اندازه زیادی کاهش یابد.
اگر سیستم پاداش دهی اجرا شده عملکرد مورد نظرتان را نداشته است، ناامید نشوید. در اغلب موارد تغییرات جزئی منتج به افزایش کارایی سیستم و تطبیق هرچه بهتر آن با شرایط منحصر به فرد هر کودک خواهد شد. گاهی اوقات هم برخی از رفتارها پیش از آن که بهبود یابند، بدتر می شوند. از طرفی کودک نیز ممکن است برای هماهنگی با استراتژی‌های انضباطی جدید والدین، مقداری با مشکل رو به رو شود. با توجه به موارد مذکور، پیش از هر گونه تغییر اساسی در سیستم پاداش دهی مالی مد نظر خود مشکل به وجود آمده را ریشه یابی کنید.
